MYTHOLOGISCHE EN RELIGIEUZE IMPULSEN

Het is niet altijd even makkelijk om datgene dat ‘uit de mist’ tot onverborgenheid komt, onder woorden te brengen. Het is veelal geen ‘concept’ dat word opgedrongen. Volgens Schopenhauer wordt er in de esthetische ervaring een verbinding gemaakt tussen datgene wat we waarnemen met onze zintuigen en onze eigen constitutie. Ieder heeft er wellicht zijn eigen woorden voor. Schopenhauer: ‘ieder mens peilt de diepte van het kunstwerk naar zijn eigen vermogen, zoals in diepe wateren elke schipper zijn peillood zo diep kan laten zakken als zijn touw lang is.' Een kunstwerk kan ons zo ook uitdagen tot over de grenzen van onze eigen constitutie; met alle desoriënterende gevoelens als gevolg. Het bereiken van de bodem is allerminst een vanzelfsprekendheid. Svankmajer daagde met zichzelf ook ons uit. Net als Stanley Kubrick, die ‘het mysterie’ letterlijk omarmde en niet altijd sluitende verklaringen kon overleggen: "als een film emoties oproept en het onderbewuste van de kijker penetreert, diens mythologische en religieuze impulsen stimuleert, dan ben ik in mijn opzet geslaagd", zei hij daarover.