VOORTDURENDE INSPANNING

Mits we doelen blijven stellen die haalbaar zijn en toch het nodige van ons vragen komt het volgens Csikszentmihalyi wel goed met die ontreddering. Creativiteit overkomt je niet, het is volgens de beroemde onderzoeker namelijk een voortdurende inspanning. Het gaat om het hebben van een lange adem. "Je kunt het niet leren, je kunt het door voortdurende oefening tot bloei laten komen", stelde ook onderwijspsycholoog Paul Torrance (1915-2003), die bekend werd met zijn creativiteitstheorie. Zijn collega Irving A. Taylor stelde het idee voor dat er vijf niveaus van creativiteit zijn. Sommige daarvan manifesteren zich in het dagelijks leven en andere in artistieke, wetenschappelijke en technologische producties. Door aandacht te besteden aan het trainen van een ‘creatieve houding’, kan er een hoger niveau van creativiteit ontstaan. Elk van die vormen kent ook nog verschillen in kwaliteit. Door in die verschillende vormen de kwaliteit te verhogen, ontwikkel je volgens hem ook de kwaliteit van creativiteit. Taylor heeft het zo over verschillende fasen die elkaar beïnvloeden, waarbij het succesvol doorlopen van de een, de kansen in de volgende vergroot. Ze spreken in feite allen over continuering. Dat is ook waar Erikson het over had. Creativiteit is zo op zijn minst samen te vatten als een levenshouding die ontwikkeld kan worden. Volgens Erikson is daar in feite al ruimte voor bij onze eerste kennismaking met de wereld. Dat gebeurd door onze omgeving, die oefent namelijk een belangrijke invloed uit op de continuering van onze ontwikkeling in die verschillende fasen. Krijgen we als kind bijvoorbeeld veel of weinig mogelijkheden om te experimenteren? Worden we gestimuleerd of ontmoedigd? Worden we erkend en beloond of meer ontkend en gestraft? Erikson: ‘het resultaat van het op een goede manier volbrengen van een fase is mede bepalend voor de mogelijkheden die een kind heeft om de volgende fase tot een goed einde te brengen. Een positieve uitkomst verlicht de nieuwe fase, een negatieve bemoeilijk de realisering ervan’. Binnen die fasen kan meer of minder creatief gehandeld worden. Er ontstaan problemen als de continuïteit onder druk komt te staan, maar dat geldt misschien wel voor alle idealen.